- Bóng đá là môn thể thao có sức hút rất lớn với mọi lứa tuổi.
- Bóng đá là một môn thể thao mang tính đối kháng trực tiếp, trong quá trình chơi luôn tìm ẩn nhiều rủi ro chấn thương cho người tham gia.
- Chấn thương trong bóng đá thường gặp ở chân, ít gặp ở lưng và tay, hiếm gặp ở cổ.
CHẤN THƯƠNG PHẦN MỀM
Nhẹ:
- Dây chằng (gân, cơ) bị kéo giãn, số lượng sợi bị rách bé hơn hoặc bằng 25%
- Dấu hiệu: sưng đau nhẹ, không giới hạn vận động cơ – khớp, nhưng đau tăng lên khi ấn vào vùng tổn thương.
Trung bình:
- Dây chằng (gân, cơ) bị rách từ 25% đến 75% bó sợi
- Dấu hiệu: có thể nghe tiếng “bực” hay “rắc” tại chỗ bị thương. Sau đó đau dữ dội, sưng, bầm nhiều, giới hạn vận động khớp (cơ bắp).
- Khớp có thể bị mất vững.
Nặng:
- Đứt hoàn toàn số lượng sợi dây chằng (gân, cơ)
- Dấu hiệu: có các dấu hiệu độ 2 nhưng trầm trọng hơn, khớp sưng nhiều, mất vững và có thể bị trật khớp.
- Nghỉ ngơi ngay lập tức sau chấn thương, có thể giữ bất động vùng bị thương bằng nẹp, cố định trong 24 – 72 giờ đầu.
2.Chườm lạnh: (I – ICE)
- Giúp giảm chảy máu bên trong, giảm sưng, giảm viêm cấp tính.
- Cách làm: túi chườm lạnh hoặc đá đập nhuyễn bỏ vào trong bao nylon rồi bọc một khăn ước bên ngoài (không nân chườm đá lạnh trực tiếp lên gia có thể làm phỏng lạnh).
- Thời gian: 10 – 15 phút, lặp lại nhiều lần, khoản cách 30 – 45 phút. Chườm quá lâu có thể gây phỏng lạnh. Thực hiện 24 – 72 giờ đầu sau khi chấn thương.
3.Băng ép:(E – COMPRESSOIN)
- Mục đích: làm giảm chảy máu, giảm sưng, có thể làm cùng lúc với chườm lạnh hoặc không có chườm lạnh.
- Cách làm: sử dụng băng thun quấn dưới vùng bị tổn thương khoảng 5 – 10 cm, quấn lên trên vùng tổn thương.
- Chú ý: những vòng đầu quấn hơi chặt sau đó lõng dần. Không nên quấn quá chặt có thể chèn ép mạch máu thần kinh.
4.Kê cao chi chấn thương (E – Elevation)
- Giúp máu trở về tim tốt hơn, làm giảm sưng và viêm (nhất là đối với chi dưới)
- Có thể nằm kê cao chân từ 10 – 15 cm trong 24 – 72 giờ đầu.
Các điều cần tránh:
- Xoa bóp, kéo nắn bừa bãi.
- 48 – 72 giờ đầu tuyệt đối không xao bóp các loại thuốc thoa có chứa tinh dầu gây nóng.
Hậu quả:
- Làm giãn mạch dẫn đến tăng chảy máu dẫn đến làm tăng sưng bầm, phù nề, làm đau tăng lên, hiện tượng viêm kéo dài, chấn thương lâu lành, dễ bị sơ chai mô bị thương dẫn đến mô bị thương lành sẹo xấu dẫn đến dễ bị tái phát.
- Gây viêm, phỏng, dị ứng da nếu lạm dụng.
PHÂN LOẠI TỔN THƯƠNG
Nhẹ:
- Hoạt động không bị ảnh hưởng.
- Đau chỉ xuất hiện sau khi tập.
- Thường vùng bị tổn thương không tăng cảm giác.
- Không sưng hoặc rất ít, không đỏ đau.
Xử trí:
- Sửa chữa lại thời khóa biểu tập luyện
- Tập hổ trợ để chống stress.
- RICE, thuốc giảm đau.
- Từng bước hồi phục hoạt động hoàn toàn.
Trung bình
- Hoạt động bị ảnh hưởng phần nào.
- Đau trước và sau khi hoạt động.
- Vùng bị tổn thương tăng cảm giác khi sờ.
- Sưng vừa phải,đỏ da ít.
Xử trí:
- Nghỉ ngơi vùng bị tổn thương.
- Bài tập hổ trợ để chống stress.
- RICE và thuốc giảm đau kháng viêm.
- Từng bước trở lại hoạt động hoàn toàn.
Nặng:
- Đau trước, trong và sau tập luyện.
- Đau ảnh hưởng đến vận động nhiều.
- Các vận động bình thường trong ngày cũng gây đau.
- Đau tăng nhiều khi ấn lên vùng bị tổn thương – sưng nề - đỏ - đau.
Xử trí:
- Ngưng ngay các vận động thể thao.
- Gặp các bác sĩ chuyên khoa.
MỘT SỐ CHẤN THƯƠNG THƯỜNG GẶP:
nguyên nhân:
- Các va chạm trực tiếp từ phía trong, ngoài, trước và sau của khớp gối sẻ gây nguy cơ tổn thương các dây chằng trong, ngoài, chéo trước và chéo sau.
- Luật Fifa chống va chạm từ phía sau: tránh gây tổn thương dây chằng chéo trước và chéo sau.
1.CÁC LOẠI TỔN THƯƠNG DÂY CHẰNG Ở GỐI:
- Tổn thương dây chằng trong, dây chằng chéo sau.
Điều trị: bảo tồn.
Tổn thương kết hợp:
- Dây chằng chéo trước – dây chằng chéo sau.
- Dây chằng chéo trước – dây chằng trong.
- Dây chằng chéo trước – dây chằng ngoài.
Điều trị:
- Gối mất vững cần phải phẫu thuật sớm bằng nội soi.
2.TỔN THƯƠNG SỤN CHÊM Ở GỐI.
Nguyên nhân:
- Gối xoay vặn quá độ, gập duỗi quá độ, dẫn đến sụn chêm dập – bể - rách – tróc.
- Rách sụn chêm trong thường gấp nam lần rạch sụn chêm ngoài.
Điều trị:
- Nội soi.
- Tập phục hồi 6 - 12 tuần.
3.TỔN THƯƠNG SỤN Ở GỐI:
Nguyên nhân:
- Lực bên ngoài tác động mặt khớp quá nhanh.
- Gối xoay và chịu sức nặng lớn.
Triệu chứng:
- Mảnh sụn vỡ nhỏ từ 1 – 2 cm vuông.
Điều trị:
- Cắt bỏ.
- Tập phục hồi cả năm.
4.CHẤN THƯƠNG CỔ CHÂN:
Nguyên nhân:
- giày không phù hợp chân hay mặt sân dẫn đến lật bàn chân.
Hình thức:
- Tổn thương bong gân ( giãn dây chằng cổ chân) cấp tính.
- Viêm hoạt mạt khớp cổ chân.
- Thoái hóa mặt sụn khớp cổ chân.
- Đau giữ dội 1/3 trên bắp chân, dịu ngay sau 10 phút.
Cơ chế:
- Đứt vùng tiếp giáp cơ sinh đôi trong.
- Thường gặp ở người lớn tuổi khởi động không kỹ
6.CHẤN THƯƠNG CƠ ĐÙI
- Cơ tứ đầu đùi phía trước.
- Cơ hamstring phái sau.
- Gân cơ khép háng.
Nguyên nhân:
- Va chạm trực tiếp.
- Cầu thủ gắng sức quá mức.
- Trong cú chuồi – xoạt bóng đột ngột.
- Cầu thủ khởi động không kỹ.
7.CHẤN THƯƠNG VIÊM - ĐỨT GÂN GÓT:
- Thương gặp ở vận động viên lớn tuổi gân gót đã bị thoái hóa.
- Cố gắng theo banh nên quá tải.
PHÒNG NGỪA CHẤN THƯƠNG:
- Chuẩn bị thể lực tốt.
- Khởi động kỹ
- Dinh dưỡng đầy đủ.
- Lịch thi đấu phù hợp.
- Dụng cụ, mặt sân phù hợp.
BS Phan Vương Huy Đổng
